Миллђттђшебезнећ ќан авазы: (ахыры)
Ырымбурдагы миллђттђшебез, хђбђрче Фђрит Ногманов белђн сљйлђшњ нђтиќђлђрен, аны эзђрлеклђњ сђбђплђрен ача торган сњзлђрен, фикерлђрен газетабызныћ алдагы саннарында бастырган идек инде.
Озак вакытлы авырудан соћ мића кабат аныћ белђн очрашып, ђћгђмђбезне дђвам итђргђ туры килде. Фђрит Ногман, борчылудан, йљрђк ђрнеткеч вакыйгалардан соћ йљрђк авыруы белђн хастаханђгђ элђгеп, реанимациядђ ятып чыкты. Бњген без сљйлђшњебезне дђвам иттек.
- Ул вакытта мине ваџџабчылыкта гаеплђњнећ сђбђплђрен џђм серлђрен бђян иткђн идем инде. РФ Генераль прокурорыныћ "Российская газета"га биргђн аћлатмасы да мине аптырашта калдырды. Владимир Устинов њзенећ интервьюсында прокуратураныћ максаты - гади кешелђрнећ хокукларын яклау дип белдергђн иде. Џђм ђгђр дђ прокурор гамђллђре белђн риза тњгелсећ икђн, рђхим ит, аныћ њзе белђн сљйлђш. Бары хатта моћа кадђр инде прокурорга мљрђќђгать итњећ турында яз ("Российская газета", 30 апрель, 2001 ел). Ђмма Мђскђњгђ юлланган хатлар инстанция буенча кабат љлкђ, аннары район прокуратурасына кайта башлады. С.В.Гнетов та мине "мђчетне басып алучы" џђм "ваџџабчылар тарафдары" дип йљртте. Дђгъваларыма Мђскђњдђн бер ќавап хаты да килмђгђн. Ђ бит урындагы кешелђрнећ гамђллђренђ ризасызлык књрсђтњ џђм дђгъваларыма ќавап хаты алу минем хокукым санала.Шуны да ђйтергђ кирђк: мине беркайчан да сљйлђшњлђргђ чакырганнары, тикшерњ материаллары белђн таныштырганнары юк иде. Ђле шуныћ љстенђ Мђскђњгђ ќибђргђн хатларымныћ књчермђлђрен ќыеп, район прокуроры судка мљрђќђгать итте. Ул миннђн 100 мећ сум штраф тњлђњне талђп итте. Ђлеге дђгъва гаризасын мђхкђмђ тикшерњгђ куйды. "Российская газета" язып чыгарган ђлеге эшнећ суд тарафыннан ућай хђл ителње бђхђс тудырмады. Прокурор газетага њпкђлђвен яшермђде дђ. Ђмма Хљкњмђт басмасы саналган газетаны судка бирњ ќићел эшлђрдђн тњгел.Гнетов та хђйлђгђ бармыйча калмады. Аныћ ђйтњенчђ, Генераль прокурорга язган хатымда мин район прокуратурасыныћ инде кеше хокуклары сагында тормавы турында белдердем. Ђмма чынлыкта В.Устиновка ђллђ прокуратура кеше хокукларын якламый да башлады, дигђн риторик сорау биргђн идем. Ул вакытта берничђ мђртђбђ эшне туктатырга тырышуда да прокурорныћ катнашы барлыгын исбатлау авыр тњгел.
2001 елныћ декабрендђ мине магнитола урлауда гаеплђделђр. 2002 елныћ апрелендђ исђ янап алуда гаеплђнњем турында яза башладылар. Шаџитлар каршында, район газетасына дђгъва гаризасын ал дип, мића басым да ясап карадылар. Чљнки мљхђррир прокурорныћ якын туганы булып чыкты.
Ђлбђттђ, бу ситуациядђ мин авылдашларымныћ ярдђменђ мохтаќ идем. Чљнки Ђсђкђйдђ алар да яши, авыл зиратында ата-бабалары да књмелгђн. Ђмма мине яклы кешелђр аз иде. Авылдашларым миннђн "Российская газета" бирњемне њтенеп, беркемгђ дђ ђйтмђвемне сорадылар. Ђмма прокурор мића каршы эш кузгаткач, халык та кыймылдата башлады. Мљрђќђгать язып џђм аћа 150 имза ќыеп, аксакаллар район башлыгы янына килде. Анда аларны бу эш - прокурорныћ њз шђхси эше дип, кайтарып ќибђргђннђр.Алар чыгып киткђч, эчке эшлђр хезмђткђрлђре имзалар тикшерергђ тотынды. Авылдашларыма шалтыратып, ни љчен имза куюларын сораштылар, мине "акылдан шашкан" дип ђйттелђр. Дљресен ђйткђндђ, сђламђт булуым хокук саклау органнарына тынгылык бирмђде. Совет заманында књп белгђннђргђ "озакка сузылган шизофрения" дигђн диагноз куя иделђр. Прокурор џђм аныћ даирђсе моћа да ђзер иде.
Бары аксакаллар гына кызганыч. Аларны џђрвакыт эзђрлеклђњлђргђ дучар иттелђр.Кемнђр соћ алар дин экстремистлары? Мђсђлђн, Габдулла Шђвали улы - Бљек Ватан сугышы ветераны. Њзенећ 84 яшендђ дђ ул дђртен югалтмый. Лаеклы ялга чыкканчы, мђктђптђ военрук булып эшлђде. Спорчы, чаћгы шууларда катнашты. Яки 94 яшьлек Мићнеђхмђт бабай. Гомере буена колхозда эшлђде, шулай ук ветеран. Аларга яшђргђ дђ књп калмагандыр. Иптђш прокурорныћ оппонентлары ђнђ шулар. Менђ кемнђрдђн икђн ул "мђчетне саклап калган". Мђчеттђ туган гадђти конфликт халыкара панисламизм булып књренгђн.Менђ шунда ни љчен безне тњрђлђр яратмый дигђн сорау туа. Ќавап ачык: дингђ ышануыбыз, татар булуыбыз љчен.
Хђзер инде мин џђм прокурор арасындагы низагны шђхси књралмаучанлыкка кайтарып калдыручылар да бар. Ђ ђлеге конфликтныћ сђбђплђрен белњ љчен Ђсђкђйдђге телђсђ нинди йортка кереп, ничек яшђвебезне сорау да ќитђ.Миннђн књбесе ни љчен килешњгђ бармыйсыћ, дип сорыйлар. Мин џђркемгђ дђ ачык.
Џђтта прокурор белђн сљйлђшкђндђ дђ тынычлык љчен њз принципларыннан ваз кичђргђ ђзермен дип тђ белдергђн идем. Юк, алар љчен мића ќђза бирњ мљџим. Башкалар да узынмасын дип.Љлкђдђ булып њткђн милли-мђдђни мохтђриятнећ конференциясендђ Бљтендљнья татар конгрессы нђтиќђлђре турында сљйлђштелђр. Яшђешебез турында сњз барганда, килђчђктђ тагын да активрак эш итђргђ, њз хокукларыбызны кыю рђвештђ якларга килешенде. Ђмма Ђсђкђйдђге хђллђр турында лђм-мим. Конференциядђ катнашкан љлкђ региональ мохтђрияте рђисе И.Узбеков хђтта авылда ничек яшђвебез белђн кызыксынырга да телђмђде.
Минем тормышым хакында ђйтмим. Ђйе, яшђргђ акча юк, акушерка булып эшлђњче хатынымныћ хезмђт хакы исђбенђ генђ торабыз. Эш тђ табып булмый - алмыйлар. Књптђн тњгел хастаханђдђ ятып чыктым. Ђнђ, аксакаллардан сорасын иде ничек яшђгђннђрен.
Бизнесныћ миллђте юк, дилђр. Ялагайлануныћ да миллђте юк. Кайчак тњрђлђрнећ илтифатлылыгы милли проблемалардан да љстенрђк булып чыга. Ул вакытта нигђ инде халык љчен ќаваплылык алырга, аныћ исеменнђн эш йљртергђ? Ђллђ тњрђлђр ђле џаман милли њзаћ њсешенећ бары баянга кушылып ќырлау џђм бию дип аћлыймы?
Гаяз Фђттахов
Intertat.ru